Czynny żal, czyli dobrowolne przyznanie się do wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Co powinieneś wiedzieć?

Ostatnia aktualizacja:
Publikacja: 26.02.2024
Przeczytaj w: 5 min

W dobie zmieniających się przepisów wpływających na prowadzenie działalności gospodarczej przedsiębiorcy muszą regularnie mierzyć się z nowymi wyzwaniami, m.in. w obszarze księgowości. Czasami jednak zdarzy się, że nie są oni w stanie wywiązać się ze swoich obowiązków w terminie, np. spóźniając się ze złożeniem deklaracji VAT czy zapłatą podatku. W efekcie istnieje ryzyko, że będzie to miało negatywne konsekwencje. Co jednak istotne, istnieje narzędzie, które umożliwia zminimalizowanie wspomnianego ryzyka, a nosi ono nazwę czynny żal.

Cel czynnego żalu to umożliwienie przedsiębiorcom dobrowolne przyznanie się do popełnienia czynu zabronionego, czego efektem jest uniknięcie kar, które mogą powstać, jeśli takie wykroczenia lub przestępstwa zostaną wykryte przez odpowiednie organy. Trzeba jednak mieć na uwadze, że czynny żal nie ma zastosowania zawsze, a jedynie w wybranych sytuacjach, a także istnieją konkretne warunki jego skuteczności czy formy, w jakich należy go złożyć. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, zapraszamy do lektury tego artykułu!

Co to jest czynny żal?

Czynny żal to termin stosowany w odniesieniu do dobrowolnego przyznania się do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Dotyczy to sytuacji, kiedy przedsiębiorcy nie wywiążą się z obowiązków podatkowych lub celnych w terminie, czego efektem może być nałożenie kar przewidzianych w Kodeksie Karnym Skarbowym (KKS).

Należy podkreślić, że czynny żal nie chroni przed odsetkami karnymi za nieterminową płatność. Pozwala on jedynie na uniknięcie kar wynikających z KKS.

Dodatkowo, warto zaznaczyć, że nie wystarczy jedynie złożyć czynnego żalu, ponieważ należy jeszcze wypełnić zaległe zobowiązanie.

Kiedy można zastosować czynny żal?

Czynny żal pozwoli uniknąć sankcji karnych m.in. w przypadku:

niezapłacenia podatku VAT;
zapłaty niewłaściwego podatku dochodowego;
niezłożenia zeznania podatkowego na czas;
wadliwego prowadzenia ksiąg rachunkowych;
błędnego stosowania zwolnienia z VAT lub stawek VAT;

Wyżej wspomnieliśmy, że przepisy regulują, iż skuteczny żal wymaga równoległego wywiązania się z obowiązków. Jednak istnieją jeszcze 2 inne warunki skuteczności.

Oprócz uiszczenia należności, procedura czynnego żalu musi zostać uruchomiona, zanim naczelnik urzędu celno-skarbowego lub urzędu skarbowego samodzielnie udokumentuje przestępstwo, lub wykroczenie, a także, zanim organy ścigania podejmą czynności wiodące do wykrycia czynu zabronionego. W tym drugim przypadku wyjątkiem jest jednak sytuacja, kiedy organy ścigania podjęły czynności, ale te nie doprowadziły do wszczęcia postępowania wobec sprawcy czynu zabronionego.

Kiedy czynny żal nie będzie skuteczny?

Należy zaznaczyć, że istnieją też sytuacje, kiedy nie można złożyć czynnego żalu, a do tych należą:

organy podatkowe udokumentowały popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, a sprawca został przez nie wezwany;
sprawca czynu zabronionego jest w trakcie postępowania kontrolnego;
popełnienie czynu zabronionego było wynikiem celowego działania, a sprawca czynu zabronionego zorganizował do tego grupę lub związek;
sprawca czynu zabronionego nakłaniał osoby trzecie do przestępstw lub wykroczeń skarbowych.

Potrzebujesz pomocy z VAT lub księgowością w e-commerce?

Daj nam znać, w czym leży problem, a nasi specjaliści zajmą się resztą! Niezależnie czy potrzebujesz pomocy w księgowości w e-commerce, czy kwestiach VAT i VAT OSS – rejestracjach, rozliczeniach i deklaracjach!

Umów się na konsultację

Kto może złożyć czynny żal?

Czynny żal może złożyć każdy, kto dopuścił się wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Trzeba jednak podkreślić, że treść czynnego żalu powinna opisywać istotne okoliczności związane z niedopełnieniem obowiązków, a złożyć czynny żal powinna strona, która odpowiada za całą sytuację, np. biuro księgowe lub pracownik firmy odpowiedzialny za księgowość.

Miejsce i termin złożenia oświadczenia o popełnieniu czynu zabronionego

Złożyć czynny żal można we właściwym urzędzie skarbowym, urzędzie celno-skarbowym lub urzędzie skarbowym dla największych podmiotów. Trzeba jednak pamiętać, że skuteczny żal wymaga także uiszczenia należności i wywiązania się z zaniedbanych obowiązków najpóźniej w dniu składania czynnego żalu lub terminie wyznaczonym przez odpowiedni urząd.

Forma czynnego żalu

Istnieje kilka form, w jakich można złożyć czynny żal:

Pierwsza to napisać czynny żal;
Kolejna możliwość to przedstawienie czynnego żalu ustnie do protokołu;
Ostania z opcji to złożenie tzw. elektronicznego czynnego żalu.

Elektroniczny czynny żal

Elektroniczny czynny żal umożliwia zgłoszenie czynu zabronionego na skrzynkę e-PUAP właściwego urzędu lub przez platformę e-Urząd Skarbowy. Trzeba mieć jednak na uwadze, że w tych przypadkach pisma należy podpisać podpisem kwalifikowanym, profilem zaufanym lub podpisem osobistym.

Jak napisać czynny żal?

O ile forma czynnego żalu zależy od wyboru od zgłaszającego, o tyle treść czynnego żalu nie musi być przekazana w formularzu lub napisana według wzoru. Ważne jednak jest, aby zawierała konkretne informacje, do których należą:

dane składającego czynny żal;
dane adresata — naczelnika urzędu celno—skarbowego lub urzędu skarbowego;
opis popełnionego wykroczeniu lub przestępstwa i istotne okoliczności, które temu towarzyszyły;
wskazanie osób związanych z czynem zabronionym;
informacje, czy sprawca czynu zabronionego zrobił co w jego mocy, aby naprawić swój czyn i dopełnił obowiązków lub w jaki sposób zamierza dopiero to zrobić.

Warto podkreślić, że po przyznaniu się do popełnienia czynu zabronionego, procedura czynnego żalu nie przewiduje wysyłania odpowiedzi lub kontaktu ze składającym wniosek. Efektem skutecznego żalu będzie zaniechanie nałożenia kary i/lub wskazanie terminu do wypełnienia obowiązków. Jeżeli natomiast okaże się on nieskuteczny, wówczas zostanie wszczęte postępowanie.

Akt czynnego żalu — podsumowanie

Czynny żal to istotne narzędzie w prawie skarbowym. Z kolei cel czynnego żalu to umożliwienie sprawcy czynu zabronionego (wykroczenia lub przestępstwa skarbowego) przyznanie się do winy i uniknięcie konsekwencji grożących w sytuacji niezgłoszenia takiego zajścia.

Warto podkreślić jednak, że procedura czynnego żalu, oprócz zgłoszenia i przyznania się do popełnienia czynu zabronionego, przewiduje także wywiązanie się z zaległych obowiązków, takich jak uiszczenia należności czy złożenie zaległych deklaracji. Ponadto, czynny żal nie będzie skuteczny w momencie, kiedy organy ścigania podejmą działania wiodące do wykrycia czynu zabronionego, jak np. kontrola skarbowa, a także, zanim urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy samodzielnie udokumentuje popełnienie czynu zabronionego.

Czynny żal należy złożyć pisemnie, ustnie lub elektronicznie do naczelnika urzędu celno—skarbowego lub urzędu skarbowego właściwego dla przedsiębiorcy i należy w nim zawrzeć takie informacje jak dane składającego, dane adresata, opis popełnionego czynu czy informacje o osobach związanych z niedopełnieniem obowiązków i środkach podjętych w celu zadośćuczynienia i naprawy zaniedbań.

Ponadto, czynny żal ma zastosowanie m.in. w przypadku niezapłacenia podatku VAT w terminie, z czym nasi specjaliści mogą pomóc Tobie i Twojej firmie. Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie VAT i VAT OSS — w kwestii rejestracji, rozliczeń czy deklaracji w krajach UE oraz UK — lub w księgowości w e-commerce, umów się na konsultację i daj znać, co stanowi problem. Resztą zajmą się nasi specjaliści!

Tomasz Połeć Tomasz jest współzałożycielem Taxology i doradcą podatkowym o numerze 12104 z 15-letnim doświadczeniem w polskich i międzynarodowych firmach doradczych. Doświadczenie i wiedzę zdobytą podczas licznych przeglądów podatkowych i audytów wykorzystuje w pracy doradcy podatkowego dla firm z branży e-commerce. Specjalizuje się w doradztwie w zakresie rozliczeń VAT i CIT w e-commerce i logistyce.